Fotowoltaika dla rolnictwa. Od czego zacząć?

Gospodarstwa rolne specjalizujące się w u prawie roślin oraz hodowli trzody chlewnej zużywają ogromne ilości energii elektrycznej, ze względu na wykorzystanie przy produkcji wyspecjalizowanych maszyn i urządzeń.

Niestety w Polsce ceny energii elektrycznej ciągle rosną. Szacuje się, że do 2030 roku ceny za prąd mogą wzrosnąć o kilkadziesiąt procent. Niektóre źródła podają bardziej drastyczny scenariusz, w którym rachunki za prąd mogą zwiększyć się nawet o 80%.

Z tych powodów rolnicy poszukują alternatywnych sposobów na zaspokojenie zapotrzebowania na prąd w gospodarstwach rolnych. Coraz częściej tą alternatywą stają się instalacje fotowoltaiczne. Energia słoneczna dla rolników staje się doskonałą inwestycją, której czas zwrotu będzie się zmniejszać wprost proporcjonalnie do rosnących cen energii elektrycznej na rynku.

Poza kwestią obniżenia kosztów prądu ponoszonych przez gospodarstwa rolne, montaż paneli PV może przynieść wiele innych benefitów rolnikom. Wśród kluczowych znajdują się:
 

• Niezależność energetyczna – fotowoltaika dla rolnika to szansa na niezależność w stosunku do zmieniających się cen energii elektrycznej. Własne panele PV to także sposób na uniknięcie przerw w dostawie prądu, spowodowanych awariami lub katastrofami naturalnymi. 

• Wzrost środków na inwestycje – zaoszczędzone pieniądze na rachunkach za prąd rolnicy mogą przeznaczyć na rozwój gospodarstw rolnych, np. na zakup nowych maszyn, rozbudowę hal lub dzierżawę ziemi.

• Ochrona środowiska naturalnego – inwestycja w OZE minimalizuje wpływ działalności człowieka na środowisko naturalne. Panele fotowoltaiczne realnie przyczyniają się do ograniczenia zanieczyszczeń środowiska. 

• Korzyści finansowe – fotowoltaika dla rolnictwa w 2021 roku pozwala na amortyzację kosztów związanych z poniesioną inwestycją. Możliwe jest także otrzymanie ulgi inwestycyjnej sięgającej nawet 25%. 

• Lepszy wizerunek wśród kontrahentów – inwestycja w nowoczesne technologie wpływa również na sposób postrzegania gospodarstwa przez podmioty zewnętrzne, zwiększając szanse na nawiązanie nowych form współpracy. 

• Dodatkowe punkty PROW – instalacja fotowoltaiczna umożliwia otrzymanie dodatkowych 5 punktów podczas oceny wniosków dotacyjnych z PROW. 

Panele fotowoltaiczne dla gospodarstw rolnych powinny być przede wszystkim wytrzymałe. Hodowla zwierząt oraz nawozy sztuczne wykorzystywane przy uprawie roślin wpływają na podwyższony poziom amoniaku, oraz innych związków organicznych i chemicznych w powietrzu. Dlatego panele PV stosowane w instalacjach fotowoltaicznych dla rolnictwa powinny być wyjątkowo odporne na te substancje.

Istotną kwestią jest również odporność paneli PV na zabrudzenia i łatwość ich czyszczenia. Ilość pyłów unosząca się w powietrzu w gospodarstwach rolnych przekracza te w domach jednorodzinnych. Dlatego moduły PV stosowane w rolnictwie powinny mieć dodatkową ochronę przed zabrudzeniami. Warto zadbać także o to, aby były one zamontowane w miejscu, gdzie istnieje możliwość w miarę swobodnej ich konserwacji. 

Panele fotowoltaiczne w gospodarstwach rolnych są szczególnie narażone na zanieczyszczenie pyłami. Dlatego, aby optymalizować pracę instalacji fotowoltaicznej, należy pamiętać o jej regularnym czyszczeniu.

Zaleca się, aby czyszczenie modułów PV odbywało się przynajmniej 4 razy do roku. Panele fotowoltaiczne możemy czyścić wodą destylowaną i miękką gąbką, a w przypadku dużych zabrudzeń małą ilością płynu do szyb wymieszanego z octem winnym. Pamiętajmy natomiast, aby paneli fotowoltaicznych nigdy nie czyścić myjkami wysokociśnieniowymi, które mogłyby doprowadzić do uszkodzenia ogniw fotowoltaicznych.  Możemy również skorzystać z usług profesjonalnych firm, które specjalizują się w czyszczeniu paneli fotowoltaicznych. Wynajem firmy może być dobrym pomysłem w przypadku posiadania farmy fotowoltaicznej lub kiedy moduły PV są montowane w trudno dostępnym miejscu. 

Rolnicy, którzy są czynnymi płatnikami VAT i mają założoną instalację fotowoltaiczną, mogą w ramach prowadzonej działalności obniżyć kwotę należną o VAT. Podstawą prawną do odliczenia podatku VAT jest art. 86 ust. 1 z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
Kwestia odliczenia podatku VAT z fotowoltaiki jest stosunkowo prosta, kiedy rolnik ma zamontowane dwa osobne liczniki: jeden obsługujący gospodarstwo rolne, a drugi dom mieszkalny.

Jednak najczęściej rolnicy mają tylko jeden licznik. W takiej sytuacji na rolniku ciąży obowiązek rzetelnego ustalenia proporcji zużycia energii przez gospodarstwo rolne oraz domowe. Po ustaleniu proporcji rolnik może odliczyć odpowiednią kwotę podatku VAT za zakup i montaż fotowoltaiki.

W 2021 roku stawka podatku VAT za zakup i montaż paneli fotowoltaicznych wynosi  8% dla klientów indywidualnych oraz 23% dla przedsiębiorców. Zatem jeżeli rolnik planuje instalację paneli PV na użytek gospodarstwa domowego nie przekraczającego 300 m² będzie objęty  8% stawką VAT. Jeżeli natomiast fotowoltaikę zamierza wykorzystać w ramach prowadzonej działalności rolniczej, musi zapłacić VAT w wysokości 23%.

W przypadku kiedy jedna instalacja będzie obsługiwać zarówno gospodarstwo rolne, jak i budynek mieszkalny, wysokość podatku VAT powinna zostać proporcjonalnie podzielona na kwotę 8% i 23% względem wykorzystania na cele prywatne i prowadzonej działalności rolniczej.

Rolnik, który wytwarza energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii głównie na potrzeby własnego gospodarstwa rolnego, a moc instalacji PV nie przekracza 50 kWp, nie musi prowadzić działalności gospodarczej. Oznacza to, że w świetle prawa jest prosumentem. 

Jako prosument może wytwarzać energię elektryczną z OZE, a nadwyżki oddawać do sieci, które potem może odbierać w nocy lub w trakcie sezonu jesienno-zimowego. Czas, jaki rolnik ma na odbiór nadwyżek wytworzonej energii eklektycznej z sieci to 12 miesięcy.

Warto dodać, że zaspokajanie swoich potrzeb na energię elektryczną w 100% nie zwalnia rolnika z płacenia opłat za dystrybucję energii elektrycznej. W sytuacji, kiedy rolnik chce produkować więcej energii i ją sprzedawać, jest zobligowany do założenia działalności gospodarczej.

Warto wiedzieć, że instalacje fotowoltaiczne można montować na:

• dachach budynków mieszkalnych,

• dachach budynków gospodarczych,

• gruntach rolnych, o klasie gorszej niż IV.

Fotowoltaika na budynku gospodarczym daje możliwość optymalizacji wykorzystania powierzchni  gospodarstw rolnych. Do tej pory niezagospodarowane dachy budynków gospodarczych mogą przynieść wymierną korzyść rolnikom, obniżając rachunki za prąd.

Fotowoltaika na budynku gospodarczym może być montowana na większości typów dachów spadzistych. Jedynym wyjątkiem są dachy pokryte eternitem. Montaż paneli PV jest zalecany na budynkach, które znajdują się po stronie południowej lub zachodniej, ze względu na ich poziom nasłonecznienia. Należy również mieć na uwadze optymalny kąt nachylenia paneli, który według fachowców powinien wynosić 30-40°.

Moduły fotowoltaiczne można również umieścić na nieużytkach rolnych, których klasa nie przekracza IV klasy gruntów. Instalacje prosumenckie z reguły nie zajmują zbyt wiele przestrzeni. Dlatego można je z powodzeniem nadal wykorzystywać, np. do wypasu zwierząt.

Nieużytki mogą być również wykorzystane do postawienia farmy fotowoltaicznej i czerpanie z niej zysków ze sprzedaży prądu. Wtedy jednak konieczne jest przeznaczenie na ten cel sporej działki, która pomieści rozbudowaną sieć paneli PV.

Rolnicy, którzy chcieliby wytwarzać na własny użytek energię elektryczną z fotowoltaiki, mają możliwość ubiegania się o szereg dofinansowań. Dotacje na fotowoltaikę dla rolników w 2021 roku oferowane są między innymi z programów rządowych:

• Agroenergia,

• Mój Prąd,

• Czyste powietrze dla rolników.

Rolnicy mają również możliwość ubiegania się o kredyty preferencyjne na zakup i montaż paneli fotowoltaicznych oraz o ulgę inwestycyjną. Wspomniane programy dofinansowań omówimy szczegółowo w dalszej części artykułu.

Program Agroenergia jest realizowany bezpośrednio ze środków pochodzących z Narodowego FunduszuOchrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Założeniem programu jest wsparcie inwestycji w OZE, które przyczynią się do zmniejszenia negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko naturalne oraz wpłyną na poprawę jakości powietrza.

Program Agroenergia ma także na celu pomoc gospodarstwom rolnym w uzyskaniu większej niezależności energetycznej. Budżet programu opiewa na kwotę 200 mln złotych, z czego 170 mln ma zostać przeznaczonych na bezpośrednie dotacje dla rolników. Dotacja będzie realizowana do 2025 roku.

Dofinansowanie z programu można uzyskać w formie refundacji już po zakończeniu inwestycji w odnawialne źródła energii. Warto również wiedzieć, że o dofinansowanie nie można się ubiegać w przypadku rozbudowy już istniejącej instalacji fotowoltaicznej.

Dotacją w ramach programu Agroenergia dla rolników objęty jest montaż instalacji fotowoltaicznych o mocy od 10 kWp do 50 kWp. W przypadku mniejszego zapotrzebowania na energię elektryczną rolnicy mogą skorzystać z dofinansowania z programu Mój Prąd, którego trzecia edycja ruszyła 1 lipca 2021 roku. Większe instalacje PV niestety nie są objęte dofinansowaniem, gdyż zgodnie z obowiązującym prawem są one postrzegane, jako farmy fotowoltaiczne prowadzone w ramach działalności gospodarczej nakierowanej na sprzedaż energii.

Z programu Agroenergia rolnicy mogą również pokryć część kosztów związanych z inwestycją winstalację wiatrową o mocy od 10 kWp do 50 kWp oraz montaż pompy ciepła. Warto dodać, że zasadność inwestycji w pompę ciepła powinna zostać potwierdzona audytem. Dopiero wtedy można ubiegać się o dotację z programu. Opłata za wykonany audyt energetyczny również może być opłacona z funduszu programu.

Agroenergia przewiduje również dotację na instalację hybrydową, czyli montaż pompy ciepła z fotowoltaiką lub instalacją wiatrową. W tym przypadku łączna moc obu urządzeń nie może przekraczać 50 kWp. 

Dodatkowo dotacja może pokryć koszty:

• pracy ekipy budowlanej, narzędzi i niezbędnych materiałów budowlanych,

• wykonania planu budowlanego oraz planu ochrony,

• sprawowania nadzoru inwestorskiego i nadzorczego.

Formą dofinansowania instalacji fotowoltaicznej z programu Agroenergia jest bezzwrotna dotacja. Dofinansowanie może wynieść 20% kosztów kwalifikowanych. Jednak wysokość dotacji zależeć będzie od kilku czynników, w tym od mocy instalacji fotowoltaicznej. Decydując się na montaż paneli PV o mocy od 10 kWp do 30 kWp maksymalna wysokość bezzwrotnej dotacji wyniesie 20%. W przypadku montażu instalacji fotowoltaicznej o mocy od 30 kWp do 50 kWp kwota dofinansowania może wynieść maksymalnie 13%. Jeżeli rolnik zdecyduje się na instalację hybrydową poza dofinansowaniem, może jeszcze otrzymać dodatek w wysokości 10 000 zł.

Program Agroenergia jest skierowany do osób fizycznych, które są właścicielami lub dzierżawcami gruntów rolnych o powierzchni od 1 ha do 300 ha. Dodatkowym warunkiem, który należy spełnić, aby skorzystać z tego programu, jest prowadzenie gospodarstwa rolnego na przynajmniej rok przed złożeniem wniosku o dofinansowanie.

O bezzwrotną dotację mogą także ubiegać się osoby prawne, które są właścicielami lub dzierżawią gospodarstwo rolne o powierzchni od 1 ha do 300 ha. Dodatkowo od co najmniej roku przed złożeniem wniosku o dofinansowanie muszą one potwierdzić, że prowadziły działalność rolniczą lub działalność gospodarczą, której głównym przedmiotem wykonywania był jeden z PKD:

• 01.61.Z (działalność usługowa wspomagająca produkcję roślinną),

• 01.62.Z (działalność usługowa wspomagająca chów i hodowlę zwierząt gospodarskich).

Co ważne, dofinansowanie instalacji fotowoltaicznych przysługuje osobom, które nie sfinansowały ich zakupu leasingiem.

Rolnicy mogą również ubiegać się o dofinansowanie z programu Mój Prąd 3.0. W jego ramach rolnicy mogą wnioskować o dopłatę do instalacji fotowoltaicznej o mocy od 2 kWp do 10 kWp. Wysokość dofinansowania może w tym przypadku wynieść maksymalnie 50% kosztów kwalifikowanych. Kwota jednak nie może przekroczyć 3 tys. zł. 

Dotacją objęte mogą być jedynie osoby, które wcześniej nie posiadały fotowoltaiki. Z programu wykluczona jest zatem możliwość rozbudowy już istniejącej instalacji PV. Dodatkowo program obejmuje montaż jedynie nowych paneli fotowoltaicznych, które były wyprodukowane nie wcześniej niż 2 lata przed ich montażem.

Trzeba przy tym pamiętać, że rolnicy, którzy chcieliby instalacją fotowoltaiczną zasilać dom oraz gospodarstwo rolne, nie mogą ubiegać się o dofinansowanie z programu. Istnieje jednak wyjście z tej sytuacji. W przypadku montażu jednej instalacji fotowoltaicznej właściciel gospodarstwa rolnego może zamontować dwa osobne liczniki na energię elektryczną. Wtedy dotacja z programu Mój Prąd 3.0 będzie mu przysługiwać.

Z Programu Czyste Powietrze mogą skorzystać rolnicy, którzy podobnie, jak w przypadku dotacji z programu Mój Prąd 3.0 chcieliby zainstalować moduły fotowoltaiczne na potrzeby gospodarstwa domowego. W przypadku programu Czyste Powietrze moc instalacji nie może przekraczać 10 kWp.
 

Czyste Powietrze to program, który zakłada dofinansowanie bardziej ekologicznych pieców, termoizolacji oraz instalacji paneli fotowoltaicznych. Od lipca 2021 roku założenia programu nieco się zmieniły. Maksymalna wysokość dotacji zwiększyła się z 30 tys. na 37 tys. zł. Dodatkowo zwiększono próg dochodowy, który wynosi teraz 1564 zł na jednego mieszkańca wieloosobowego gospodarstwa domowego oraz 2189 zł dla gospodarstw jednoosobowych.

Fotowoltaika dla rolnika może zostać sfinansowana ze środków własnych, częściowych dotacji oraz przez kredyty preferencyjne na cele środowiskowe. Zalety tego typu kredytów, to przede wszystkim:
 

• brak konieczności posiadania wkładu własnego,

• niższe oprocentowanie w stosunku do kredytów gotówkowych,

• szybka informacja ze strony banku o przydzieleniu lub nieprzydzieleniu kredytu.

Wybierając ofertę kredytową banku, warto zwrócić uwagę na koszty związane z kredytem, a więc wysokość prowizji, oprocentowanie oraz RRSO. Analizując te dane, możemy porównać ofertę kilku banków i wybrać najkorzystniejszą z nich.

Dotacje na fotowoltaikę dla rolników to nie jedyne korzyści finansowe, o które można się ubiegać. Jeżeli gospodarstwo rolne zainwestowało w OZE, to może ubiegać się o ulgę podatkową. O ulgę inwestycyjną może wnioskować każdy rolnik, który jest płatnikiem podatku rolnego. 

Podstawą prawną jest tutaj art. 13 ust. 1 Ustawy o podatku rolnym, zgodnie z którym podatnikowi podatku rolnego przysługuje ulga na wydatki poniesione z tytułu:

• zakupu i zainstalowania: deszczowni, urządzeń melioracyjnych i urządzeń zaopatrzenia gospodarstwa w wodę, urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii (wiatru, biogazu, słońca, spadku wód).
   

Z ustawy wynika jasno, że koszty poniesione na instalację modułów PV mogą zostać odliczone od podatku. 

Jeżeli rolnik chce otrzymać ulgę podatkową na inwestycję w instalację fotowoltaiczną, to musi ponieść samodzielnie koszty związane z jej zakupem i montażem. Oznacza to, że beneficjentem nie może być rolnik, który korzystał już programów rządowych, takich jak Agroenergia lub Mój Prąd. Jeżeli instalacja modułów PV została wcześniej w jakikolwiek sposób dofinansowana ze środków publicznych poprzez dotacje lub kredyty preferencyjne, to rolnikowi ulga podatkowa nie przysługuje. 

Rolnik otrzyma ulgę jeszcze pod jednym warunkiem. Energia wyprodukowana z paneli fotowoltaicznych w całości zasilić musi potrzeby gospodarstwa rolnego, np. oświetlając budynki gospodarcze, hale, maszyny i urządzenia. Wyprodukowana energia nie może natomiast być wykorzystywana do zasilania w prąd urządzeń domowych. 

Ulga inwestycyjna może zostać odliczona od podatku dopiero po zakończeniu inwestycji. Ulgę odlicza się od należnego podatku rolnego i tylko od tych gruntów, które leżą na terenie gminy, w której została zrealizowana inwestycja. Może się więc zdarzyć, że ulga nie będzie odliczana od całości posiadanych gruntów.

Wysokość ulgi wynosi 25% całkowitych kosztów poniesionych na inwestycję. W celu ubiegania się o ulgę podatkową należy przedstawić wszystkie faktury i rachunki, które udowodnią koszty poniesione na daną inwestycję w OZE. Dodatkowo w celu ubiegania się o ulgę, rolnik musi złożyć stosowny wniosek do urzędu odpowiadającemu miejscu prowadzenia gospodarstwa rolnego. Decyzję o przyznaniu ulgi podejmuje wójt, burmistrz lub prezydent. Ulgę inwestycyjną można odliczać od podatku przez 15 kolejnych lat. 

Masz pytania? Potrzebujesz więcej informacji? Skontaktuj się z nami