Fotowoltaika, gdzie można ją montować?

Na popularność inwestowania w odnawialne źródła energii, w tym i w fotowoltaikę, wpływają dwa główne czynniki. Jeden związany jest z aspektem ekonomicznym, drugi z ekologicznym. Wymiar finansowy dotyczy przede wszystkim możliwości znacznej obniżki rachunków za energię elektryczną. Posiadacze fotowoltaiki zużywają bowiem na bieżąco wyprodukowany w instalacji PV prąd. Zapotrzebowanie na ten pochodzący z sieci energetycznej znacząco więc spada. Na rachunkach za prąd posiadaczy fotowoltaiki widnieją przede wszystkim opłaty stałe dotyczące przesyłu, marży dystrybutora, akcyzy, podatku VAT czy opłaty mocowej.

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że osoby korzystające z instalacji PV uniezależniają się od kolejnych cen podwyżek prądu. Inwestycja w fotowoltaikę jest bowiem projektem długoterminowym. Szacowana żywotność systemu PV wynosi aż 25 lat. Natomiast w ostatnim czasie systematycznie doświadczamy wzrostów opłat za energię elektryczną. Wybierając więc przejście na zieloną stronę mocy, może z większym spokojem patrzeć w przyszłość.

Na popularność fotowoltaiki w Polsce wpływa także to, że jej montaż wraz z pompą ciepła czy panelami solarnymi znacząco obniżają koszty utrzymania domu. Systemy te wzajemnie się wspierają i pozwalają na znaczną optymalizację zapotrzebowania energetycznego. Wobec wymogów stawianych dla nowoczesnego budownictwa jest to niezwykle praktyczne i funkcjonalne rozwiązanie.

Ważny jest również wpływ odnawialnych źródeł energii, w tym i fotowoltaiki, na środowisko naturalne. Moduły fotowoltaiczne są wręcz nieocenionym źródłem czystej, zielonej energii. Podczas wytwarzania prądu w instalacji PV nie dochodzi do emisji szkodliwych gazów cieplarnianych czy innego rodzaju zanieczyszczeń. Co istotne, moduły fotowoltaiczne niemal w całości podlegają recyklingowi. Z tego względu fotowoltaika jest przyjazna dla środowiska. Osoby, które wyznają i chcą promować proekologiczne postawy, poprzez montaż fotowoltaiki edukują innych i jednocześnie realizują własne cele związane z ochroną środowiska naturalnego.

Ustawa z dnia 20 lutego 2015 roku o odnawialnych źródłach energii z późniejszymi zmianami definiuje pojęcie prosumenta energii odnawialnej jako „odbiorcę końcowego wytwarzającego energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem, że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej określonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 443 i 1486)”.

Wynika z tego, że za prosumenta uznaje się osobę, która jednocześnie produkuje oraz zużywa wytworzoną w instalacji PV energię elektryczną. Status ten mogą posiadać poza osobami fizycznymi również przedsiębiorcy, spółdzielnie oraz wspólnoty mieszkaniowe, a także jednostki samorządu terytorialnego, kościoły i związki wyznaniowe.

Rozliczenia fotowoltaiki obowiązujące do 31 marca 2022 - net-metering

Nowelizacja ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii (OZE) zmieniła zasady rozliczeń prądu wyprodukowanego przez instalacje PV. Do tej pory posiadacze fotowoltaiki o mocy do 50 kWp, którzy mieli podpisaną z zakładem energetycznym umowę o świadczenie usług dystrybucji i sprzedaży energii elektrycznej, mogli przekazywać do sieci nadwyżki wyprodukowanej energii elektrycznej i następnie odbierać je w systemie rocznych rozliczeń na bazie upustów według wskazań zainstalowanego licznika dwukierunkowego. Zgodnie z obowiązującymi do końca marca 2022 roku przepisami prosumenci posiadający instalacje PV:

• o mocy do 10 kWp mogli za każdy 1 kWh energii elektrycznej oddanej do zakładu energetycznego odebrać 0,8 kWh energii,
• o mocy od 10 kWp do 50 kWp, za każdy 1kWh wprowadzony do sieci, mogą odebrać 0,7 kWh energii.

Od 1 kwietnia 2022 roku wchodzą w życie znowelizowane przepisy, które dotyczyć będą nowych posiadaczy instalacji PV, gdyż osoby, które wcześniej zainwestowały w fotowoltaikę i skorzystały z możliwości przyłączenia jej do sieci, mają zagwarantowany system upustów na okres 15 lat. Według wprowadzonej nowelizacji prawa w okresie do 30 czerwca 2022 roku nowi prosumenci będą rozliczani na dotychczasowych zasadach. Następnie rozliczenia nadwyżek wygenerowanego prądu będą możliwe do zrealizowania w systemie net-billingu, czyli sprzedaży i ponownego zakupu energii elektrycznej przekazanej do sieci. Kontrowersje budzi w tym systemie kwestia określania stawek cen prądu. Planuje się, że do 1 lipca 2024 roku cena energii elektrycznej będzie ustalana jako cena rynkowa miesięczna. W późniejszych miesiącach okresy rozliczeniowe będą natomiast wydłużone.

Marcin Ścigan, dyrektor z Ministerstwa Klimatu i Środowiska tak tłumaczy nowy system rozliczeń: „Net-billing to rozliczanie wartościowe energii elektrycznej, którą prosument wprowadza i pobiera z sieci. Prosument będzie miał tzw. konto prosumenckie, które będzie co miesiąc zasilane depozytem prosumenckim. Ten depozyt to będzie wartość energii, którą prosument wprowadził do sieci. Wartość energii będzie, co do zasady, wyznaczana po cenach godzinowych”

Czy zmiany te będą korzystne dla nowych posiadaczy instalacji fotowoltaicznych? Niestety nie do końca. Istnieją realne obawy, że ceny energii elektrycznej sprzedawanej do sieci przez prosumentów będą dużo niższe w porównaniu do cen ponownego zakupu. Zmiany te w myśl informacji przedstawianych przez organy państwowe mają na celu zachęcenie prosumentów do większej autokonsumpcji wytworzonej z pomocą fotowoltaiki energii elektrycznej. Przejawem tych działań ma być również dołączenie do opcji finansowania magazynów energii w kolejnej, czwartej już edycji rządowego programu Mój Prąd.

Paweł Mirowski, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w rozmowie z Newserią Biznes zapowiedział, że: „czwarta edycja będzie znacznie różnić się od poprzednich. Chcemy postawić na to, aby zachęcać prosumentów do autokonsumpcji energii, którą wytworzą u siebie w gospodarstwie, żeby jak najmniej tej energii trafiało do sieci elektroenergetycznej. To pozwoli przede wszystkim uchronić sieci niskiego napięcia przed przeciążeniami, które powstają przy tak dużej liczbie prosumentów. Skorzysta też na tym beneficjent, bo dostanie dofinansowanie na dodatkowe komponenty”.

Z kolei z informacji przekazanych przez Ireneusza Zyskę, wiceministra klimatu i środowiska, wnioskować można, że dopłata do montażu magazynów energii w ramach programu Mój Prąd 4.0 będzie pokrywać maksymalnie połowę kosztów z tym związanych. Co równie istotne, o środki państwowe ubiegać się będą mogli najprawdopodobniej tylko ci inwestorzy, którzy zadeklarują natychmiastową chęć przejścia na nowy system rozliczeń, czyli net-billing. Czy tak faktycznie będzie, nie mamy pewności. Pozostaje nam czekać i wypatrywać najnowszych informacji dotyczących dofinansowań do montażu fotowoltaiki na 2022 rok.

Gdy już wiemy, jak działa instalacja fotowoltaiczna, znamy jej rodzaje, wiemy kim jest prosument i na jakich zasadach można rozliczać nadwyżki zgromadzonej energii, czas przejść do omówienia etapu procesu inwestycyjnego.

Gdzie zamontować fotowoltaikę?

Pierwszy krok, który musimy wykonać, aby zamontować fotowoltaikę, to wybór miejsca. Do dyspozycji mamy kilka wariantów – dach, grunt lub wiatę fotowoltaiczną. Które z tych rozwiązań będzie dla nas najlepsze? Na to pytanie nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi. Montaż fotowoltaiki uzależniony jest bowiem od naszego zapotrzebowania energetycznego oraz typu posiadanej nieruchomości.

Jak oszacować moc instalacji PV?

Moc instalacji PV najprościej można oszacować poprzez analizę wysokości dotychczas opłacanych rachunków za energię elektryczną. Sumując ilość pobieranego prądu w skali roku, zobaczymy, ile realnie go zużywamy. Wówczas, znając moc paneli PV oraz dostępną powierzchnię montażową, możemy określić, ile faktycznie kWp powinna posiadać nasza fotowoltaika.

W panujących w Polsce warunkach klimatycznych zakłada się, że z każdego 1,25 kWp mocy instalacja fotowoltaiczna wygenerować może w skali roku średnio około 1000 kWh energii elektrycznej. Z tego wynika, że fotowoltaika o mocy 1 kWp dostarczy w ciągu roku ok. 900-980 kWh energii elektrycznej. Jeśli więc z analizy rachunków za prąd okaże się, że zużywamy rocznie 5000 kWh, to powinniśmy przyjąć moc instalacji PV w przedziale od 4,5 kW do 4,9 kW. Warto jednak do tych kalkulacji dodać pewien zapas na wypadek, gdybyśmy chcieli w niedalekiej przyszłości zakupić elektryczne auto, zamontować klimatyzację czy po prostu powiększyć rodzinę.

Na co zwrócić uwagę wybierając miejsce pod instalację PV?

Wybierając miejsce pod fotowoltaikę, musimy uwzględnić:

• orientację względem stron świata – najbardziej preferowanym kierunkiem położenia modułów fotowoltaicznych jest południowy, ewentualnie południowo-wschodni lub południowo-zachodni;
• kąt nachylenia paneli PV – zaleca się, aby na dachach skośnych były one ułożone pod kątem 30-40°, z kolei na dachach płaskich oraz konstrukcjach wolnostojących systemy wsporne pozwalają na ustawienie ich pod kątem 10-25°;
• powierzchnię montażu fotowoltaiki – w zależności od oszacowanej mocy nasza inwestycja będzie wymagała montażu określonej ilości paneli PV. Z tego względu musimy wiedzieć, czy dysponujemy odpowiednio dużym dachem lub działką, aby w przyszłości fotowoltaika mogła zaspokoić nasze zapotrzebowanie energetyczne;
• zacienienia w miejscu montażu paneli PV – zdarza się, że w okolicy dachu naszej nieruchomości rosną wysokie drzewa lub sąsiaduje ona z wysokimi budynkami. Wówczas istnieje realne ryzyko, że część paneli PV będzie pracować ze zmniejszoną wydajnością przez ich zacienienie. Przed ostatecznym wyborem miejsca pod montaż fotowoltaiki, warto więc dokonać obserwacji warunków pogodowych o różnych porach w ciągu dnia.

Dlaczego analiza powyżej wymienionych czynników jest tak ważna przed montażem fotowoltaiki? Z prostej przyczyny. Zarówno orientacja względem stron świata, kąt nachylenia modułów fotowoltaicznych czy ryzyko ich zacienienia wpływają na pracę systemu PV. Jeśli wybierzemy złe parametry dla fotowoltaiki, to będzie ona generować mniejsze ilości prądu. Przez to obniżki rachunków za prąd mogą być mniejsze, a czas zwrotu z inwestycji wydłuży się.

Jedne z najczęściej spotykanych instalacji PV to te zamontowane na dachach skośnych. W tym przypadku panele PV montowane są za pomocą specjalnych systemów wspornych. Ich typ należy odpowiednio dobrać do rodzaju poszycia dachowego. Na szczęście w ofercie czołowych producentów konstrukcji fotowoltaicznych dostępny jest szeroki wybór materiałów nadających się do montażu instalacji PV na dachach pokrytych blachą, blachodachówką, dachówką, papą czy gontem bitumicznym.

Bezpośredni montaż fotowoltaiki na dachu skośnym następuje do krokwi dachowych lub w sposób bezinwazyjny, do poszycia dachowego. Panele PV mogą być układane zarówno pionowo, jak i poziomo, co pomaga w optymalnym zagospodarowaniu dostępnej powierzchni połaci dachu. Całość łączona jest następnie specjalistycznym okablowaniem z inwerterem.

Montaż fotowoltaiki na dachu skośnym wymaga wykonywania prac na znacznych wysokościach. Z tego względu warto zatrudnić do realizacji tego przedsięwzięcia doświadczoną ekipę instalatorów, która posiada specjalistyczny sprzęt. Co równie ważne, przed montażem fotowoltaiki ocenią oni stan i nośność konstrukcji dachowej. Trzeba bowiem pamiętać, że instalacje PV na dachu generują znaczne obciążenia. Są też narażone na podmuchy wiatru czy działanie innych czynników atmosferycznych. Od jakości wykonania montażu fotowoltaiki zależy więc także i jej praca oraz możliwe do wygenerowania uzyski prądu.

W przypadku dachów płaskich montaż fotowoltaiki odbywa się z pomocą dwóch systemów. Pierwszy z nich bazuje na konstrukcji fotolotnicznej, która jest montowana do powierzchni dachu i następnie na niej mocowane są panele PV. W drugiej opcji do montażu fotowoltaiki wykorzystuje się konstrukcje balastowe. Po zamontowaniu szyn bazowych łączy się je ze stopami bazowymi i podporami pod moduły PV. W kolejnym kroku należy równomiernie rozmieścić balast i dopiero następnie przystąpić do instalacji paneli fotowoltaicznych. System ten cieszy się sporą popularnością z racji braku konieczności ingerowania w konstrukcję dachu. Dalsze prace montażowe przebiegają podobnie, jak w przypadku konstrukcji PV montowanych na dachach skośnych. 

W sytuacjach, kiedy montaż fotowoltaiki na dachu nie jest możliwy, na przykład przez wzgląd na zbyt małą powierzchnię połaci, niewystarczające nachylenie, ryzyko zbyt dużego zacienienia czy złego stanu technicznego dachu lub budynku, jako miejsce montażu instalacji PV można wybrać grunt.

Wolnostojące instalacje fotowoltaiczne spotkać można zarówno na przydomowych działkach, jak i na specjalnie przeznaczonych do tego terenach w formie farm fotowoltaicznych. Rozwiązanie to z reguły pozwala na montaż fotowoltaiki o znacznie większej mocy. Zaletą montażu instalacji PV na gruncie jest łatwiejszy do niej dostęp czy też możliwość wykorzystania miejsca pod konstrukcją fotowoltaiczną na inne cele, przykładowo związane z uprawą roślin. Z reguły konstrukcje PV montowane na gruncie można też w prostszy sposób skierować w stronę południową, dbając jedynie o to, aby w zasięgu znajdowała się sieć energetyczna, do której można będzie podłączyć fotowoltaikę.

Poza wspomnianymi opcjami montażu fotowoltaiki coraz większą popularnością cieszą się też wiaty Carport. Są to systemy zadaszeń stosowane na podjazdach, które zamiast tradycyjnego poszycia dachowego, mają zamontowane moduły fotowoltaiczne. W ten sposób wiata zyskuje zupełnie nową funkcjonalność – nie tylko chroni pojazdy przed czynnikami atmosferycznymi, ale jednocześnie produkuje prąd ze słońca.

Wiaty fotowoltaiczne Carport można zamontować w wersji jednostanowiskowej, jak i większej. Wszystko zależy tak naprawdę od indywidualnych potrzeb inwestora oraz dostępnej powierzchni działki. Estetyczny wygląd w połączeniu z wysokiej jakości materiałami oraz funkcjonalnością sprawiają, że wiaty fotowoltaiczne są coraz częściej i chętniej wybierane przez inwestorów.

Reasumując, inwestycja w fotowoltaikę to doskonały sposób na realną obniżkę rachunków za prąd i uniknięcie kolejnych podwyżek cen energii elektrycznej. Jednak jak każda inwestycja, także i ta w odnawialne źródła energii, musi być bardzo dobrze zaplanowana, aby była rentowna i dawała poczucie satysfakcji.

Z tego względu montaż fotowoltaiki należy dokładnie zaplanować. Ważny jest każdy etap realizacji przedsięwzięcia – począwszy od udzielenia sobie odpowiedzi na pytanie, gdzie zamontować fotowoltaikę, przez oszacowanie jej mocy, wybór poszczególnych elementów systemu PV i instalatorów, przez prawidłowe jej uruchomienie i dalsze monitorowanie pracy.

Zarówno fotowoltaika zamontowana na dachu, gruncie czy w formie wiaty przynieść może szereg cieszących inwestora korzyści. Ważne jest jednak zawsze indywidualne podejście i wybór zarówno miejsca pod instalację PV, jak i jej poszczególnych komponentów, z zachowaniem odpowiedniej relacji ceny do jakości, potrzeb i możliwości.